Engelli Kadın ve Kız ÇocuklarınınAdalete Erişiminin Güçlendirilmesine Yönelik Acil Taleplerimiz!
Adalete erişim insan hakları için vazgeçilmezdir. Ayrımcılık riski altında bulunan gruplar çeşitli etkenler nedeniyle adalete erişimde de eşitsizlikler yaşamaktadır. Önyargılar, adalet sisteminin ihtiyaçları görmezden gelmesi, ekonomik nedenler, bilgiye ve hizmetlere erişimdeki zorluklar, alternatif usul ve mekanizmaların yokluğu ya da ayrımcı yasalar veya uygulamalar eşitsizliği kurumsal hale getirmektedir. Engelli kadınlar ve kız çocukları kesişen ayrımcılık nedeniyle bütün bu nedenlerin yarattığı sonuçlardan daha fazla etkilenmektedir.
Biz, metinde imzası olan sivil toplum örgütleri olarak engelli kadın ve kız çocuklarının; Türkiye’nin de taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmeleriyle korunan haklardan yararlanmalarını sağlamak ve adalete erişimlerinin güçlendirilmesi için, tüm karar alıcıları ve yetkilileri aşağıdaki acil önerilerimiz doğrultusunda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve uygulanması için harekete geçmeye davet ediyoruz.
Adalet Bakanlığı’na Yönelik Önerilerimiz;
- Adli sistem ve işleyiş kuralları engellilik odaklı olarak gözden geçirilmeli, karmaşık yapısının sadeleştirilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır,
- Yargılama giderleri engelli kadınlar ve kız çocuklarının hak arama hürriyetini engellemeyecek şekilde mağdurların ekonomik durumuna göre belirlenmelidir,
- Mahkemelerce incelenen adli yardım talepleri engelli kadın ve kız çocukları yönünden başka bir şart aranmaksızın kabul edilmelidir,
- Kanunlardaki usul düzenlemeleri gözden geçirilmeli ve engelliler bakımından özel önlemler kanunlarda tanımlanmalıdır,
- Engellilerin öz örgütleri ve engelli hakları alanında çalışan sivil toplum örgütlerinin mağdurlar adına dava açma, açılmış davalara müdahil olabilmesi için gerekli yasal düzenleme yapılmalıdır,
- Her ilde kapalı kurumlardan (bakımevleri, klinikler, cezaevleri vb) sorumlu olacak bir savcı görevlendirilmeli ve bu savcıların ildeki kapalı kurumları sistematik olarak ziyaret etmesi sağlanmalıdır,
- Yetkilendirilecek savcılar çocuklara hizmet verilen kapalı kurumları çocukların gereksinimine uygun şekilde, uzman eşliğinde ziyaret etmeli ve buralardaki görüşmeler mahremiyet kurallarına uygun olarak uzmanlar tarafından yapılmalıdır,
- Görüşmelerde mağdur çocuklara karşı suç işlendiğinin tespiti halinde bütün failler için etkili soruşturma başlatılmalı mağdur çocuk için avukat atanmalıdır,
- Engelli kadın ve kız çocukları için kanuni hakları, başvuru mekanizmaları ve adli sistemin işleyişine ilişkin erişilebilir bilgi üretilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır,
- Adliye binalarında işitme engelliler için indüksiyon döngü sisteminin kurulumu sağlanmalıdır,
- Adliyelerin web siteleri tüm engel grupları açısından erişilebilir bir yapıda olmalıdır,
- Üniversiteler ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği içerisinde engelli kadın ve kız çocuklarının adalete erişimi konusunda materyaller üretilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır,
- Hakim ve savcılar başta olmak üzere adli sistem içerisinde yer alan tüm personele toplumsal cinsiyet eşitliği ve engelli hakları konularında meslek içi eğitim verilmelidir,
- Adalet sisteminde engellilerin sürece katılımını sağlayacak şekilde istihdam politikası uygulanmalıdır,
- Toplumsal cinsiyet eşitliği ve engelli hakları konusunda eğitim verilen hakim ve savcıların eğitim sonrasında verdikleri kararlar izlenmelidir,
- Yargılama sürecinde rol alan işaret dili tercümanlarına ilişkin yeterlilik standartları belirlenmeli ve belirli aralıklarla yetkinlik denetimi yapılmalıdır,
- Tüm adliyelerde 7/24 erişilebilir yetkin işaret dili tercümanları istihdam edilmelidir,
- İşaret dili tercümanlarına mağdur hakları ve engelli hakları konusunda eğitim verilmelidir,
- Adliyeler, adli tıp kurumları, ceza ve tutukevleri engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir,
- 6071 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nda değişiklik yapılarak sivil toplum örgütlerinin başvurucuları adına TİHEK’e başvuru yapabilmesi sağlanmalıdır.
Barolara Yönelik Önerilerimiz;
- Barolar adli yardım sistemine başvuru konusunda erişilebilir formatlarda bilgiler üretmeli ve yaygınlaştırılmalıdır,
- Engelli kadın ve kız çocuklarının adli yardım sisteminden yoksulluk şartı aranmaksızın yararlanmaları sağlanmalıdır,
- Barolar tarafından verilmekte olan avukatlık stajı eğitimlerine toplumsal cinsiyet eşitliği eksenli bir yaklaşımla engellilik hukuku dersi eklenmelidir,
- CMK ve adli yardım sisteminde gerçekleştirilen görevlendirmeler çerçevesinde engellilerin adalete erişimi kapsamında ayrıştırılmış veri toplanmalıdır,
- Adli yardım sisteminden engelli mağdurlar için yapılacak avukat görevlendirmeleri engelli haklarına ilişkin eğitim almış avukatlardan oluşan listeden yapılmalıdır,
- Barolarda öncelikle adli yardım başvurularının alındığı binalar olmak üzere tüm yerleşkelerinin fiziksel erişilebilirlik düzenlemeleri yapılmalıdır,
- Baroların web siteleri tüm engel grupları açısından erişilebilir bir yapıda olmalıdır,
- Baroların adli yardım başvuru ofislerinde tercüman (işaret dili dahil) görevlendirilmelidir,
- Her il barosu, bünyesinde engelli hakları komisyonunun kurulmasını ve engelli mağdurlarla ilgili davalarda mümkün olan her durumda sivil toplum örgütleri ile işbirliği içinde çalışmayı teşvik etmelidir.
İçişleri Bakanlığı’na Yönelik Önerilerimiz;
- Emniyet ve jandarma personeline toplumsal cinsiyet eşitliği ve engelli hakları konusunda meslek içi eğitimler düzenlenmeli ve uygulamaları izlenmelidir,
- Bütün jandarma ve polis karakolları fiziksel olarak erişilebilir hale getirilmelidir.
- Emniyet ve jandarma birimlerinin web siteleri tüm engel grupları açısından erişilebilir bir yapıda olmalıdır,
- Emniyet ve jandarma birimlerinin acil destek hatları tüm engel grupları için erişilebilir olmalıdır,
- Acil durumlar için üretilmiş bütün sistemler ve uygulamalar hakkında erişilebilir formatta bilgilendirici materyaller hazırlanmalıdır.
Yükseköğretim Kurulu’na Yönelik Önerilerimiz;
- Hukuk fakülteleri ve adalet meslek yüksek okullarında toplumsal cinsiyet eşitliği ve engelli hukuku derslerinin açılması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır,
- Üniversitelerin web siteleri, kütüphaneleri ve tüm binaları engel grupları açısından erişilebilir bir yapıda olmalıdır.
6 Şubat 2023 saat 12.00’a kadar imzalarınızı bekliyoruz.
